Aleksy Szałkowski

Aleksy  Szałkowski (1843-1863).  Urodził się w Kędzierzynie k. Gniezna (?) 9 lipca 1843 roku.  W gimnazjum trzemeszeńskim uczył się od 1854 roku,  był prymusem szkolnym.   Z dziennika szkolengo z lat 1861/62 wynika, że był wówczas pierwszy rok w prymie, mieszkał na stancji na ul. Św. Jana u osoby o nazwisku Ciskowicz/ Cishowicz (?, niestety zapis nie jest zbyt czytelny). Zygmunt Kolumna opisał go w następujący sposób „był duszą całej miejscowej młodzieży, we wszystkich zawięzujących się kółkach stowarzyszeń obierany zawsze za przewodniczącego, pracownik na niwie literatury ojczystej, pisywał do kilku dzienników literackich.”  Należał do czołowych działaczy Towarzystwa Narodowego im. Tomasza Zana.  13 sierpnia 1861 roku został wybrany przełożonym pododdziału TN a 11 stycznia 1862 r. przewodniczącym. Przybrał pseudonim Jarosław.  Jego imię i nazwisko pojawia się w sprawozdaniach szkolnych, kiedy to podczas zakończenia roku szkolnego recytował poezję lub  przemawiał.  Tak było m.in. 19 sierpnia 1862 roku, gdy w imieniu uczniów szkoły żegnał abiturientów.

Wraz z Władysławem Chotkowskim był głównym organizatorem wyprawy gimnazjalistów do powstania styczniowego.  Pełnił rolę komisarza wojennego. Szczęśliwie i cało powrócił po bitwach pod Dobrosołowem i Mieczownicą do Trzemeszna.  17 kwietnia 1863 roku sąd w Trzemesznie skazał go na 4 tygodnie więzienia.  Tego samego dnia miał uciec do zaboru rosyjskiego by dalej walczyć w powstaniu.  Wziął udział w kilku potyczkach i bitwach.  Zginął 9 czerwca 1863 roku w bitwie pod Ignacewem.  Odniósł wówczas ciężkie rany, zmarł  wieczorem w ciężkich męczarniach.  Wg innej wersji miał być śmiertelnie ranny pod Ruszkowem ( w pobliżu Ignacewa).

Dziennik Poznański 17.06.1863

Dziennik Poznański 04.07.1863

Maciej Adamski

Źródła:

W. Chotkowski, Wyprawa trzemeszeńska, Poznań 1913.

M. Paluszkiewicz, Słownik członków tajnych towarzystw samokształceniowych młodziezy gimnazjalnej na terenie b. W. Księstwa Poznanskiego za czasów zaboru pruskiego do 1918 r., maszynopis, archiwum Zespołu Szkól Gimnazjum i Liceum im. M. Kosmowskiego w Trzemesznie

M. Paluszkiewicz, Odkrycie trzemeszeńskie[w] Znak nr 259, styczeń  1976.

Dwudzieste i trzecie sprawozdanie Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Trzemesznie z roku szkolnego 1861-1862, Trzemeszno 1862.

Z. Kolumna, Pamiątka dla rodzin polskich, T.II, Krakó 1868. s.267.