ks. Jan Dobrowolski

ks. Jan Dobrowolski – urodzony  23 października 1842 r. w Gnieźnie, zmarł 22 lipca 1914 r. Jego ojcem był szewc z Gniezna.  Jan Dobowolski uczył się w naszej szkole od 1858 r.  W klasie pierwszej, czyli prymie było od 1861 r.  Mieszkał na stancji na Skwarzymowie.  Jako prymaner wziął udział w powstaniu, walczył w  bitwie pod Mieczownicą i Dobrosołowem. Sąd w Trzemesznie wymierzył mu 17 IV 1863 r. trzy dni więzienia. W 1868 r. został wyświęcony, a w 1897 r. przebywał w zgromadzeniu św. Filipa w Tarnowie (Galicja).

Izabela Dylawerska

Źródła:
M. Paluszkiewicz, Słownik członków tajnych towarzystw samokształceniowych młodziezy gimnazjalnej na terenie b. W. Księstwa Poznańskiego za czasów zaboru pruskiego do 1918 r., maszynopis, archiwum Zespołu Szkól Gimnazjum i Liceum im. M. Kosmowskiego w Trzemesznie
Dziennik szkolny z lat 1861-61, w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie.

Leopold Tabaczyński

Leopold Tabaczyński- urodził się 15 IX 1840 roku w Radeczu pod Włocławkiem.  jego ojciec Jan Tabaczyński był ziemianinem. Leopold  zdał maturę w gimnazjum trzemeszeńskimw 1859 roku ( w sprawozadaniu szkolnym zapisano, że na świetego Jana, czyli w czerwcu)  po 4 latach pobytu w szkole. Był członkiem Towarzystwa Narodowego im. Tadeusza Zana (wg. M. Paluszkiewicza; ten sam autor podaje, że Towarzystwo Narodowe zawiązało się w 1860 roku z połączenia Towarzystwa Literackiego i Promienistych; możliwe więc, że Tabaczyński przystąpił do TN po maturze, lub był członkiem któregoś ze wspomnianych Towarzystw).
Po maturze studiował medycynę w Berlinie i na wieść o wybuchu powstania wrócił do polski by walczyć w odziale Taczanowskiego.  Był lekarzem powstańczym, uczestniczył w walkach pod Kołem, Pyzdrawmi i Ignacewem.Latem wrócił do Berlina i zdobył doktorat z medycyny 25 VIII 1863 roku.  Potem  leczył w klinikach i szpitalach Pragi, Paryża, Wiednia, Londynu, Berlina i Królewca. W 1877 roku poślubił Władysłąwę ze Znaieckich - mieli pięcioro dzieci.  Od 1889 roku mieszkał w Piotrkowie Kujawskim,gdzie kupił majątek.  Prócz praktyki lekarskiej był m. in. założycielem  j Ochotniczej Straży Pożarnej w Piotrkowie. Pod koniec życia przeniósł się do Warszawy, zmarł 13 XI 1918 roku i został pochowany na Powązkach.

                                                                                                                                     Kinga Mazur

XX sprawozdanie szkolne z 1859 roku, lista absolwentów

Źródła:

M. Paluszkiewicz, Słownik członków tajnych towarzystw samokształceniowych młodziezy gimnazjalnej na terenie b. W. Księstwa Poznanskiego za czasów zaboru pruskiego do 1918 r., maszynopis, archiwum Zespołu Szkól Gimnazjum i Liceum im. M. Kosmowskiego w Trzemesznie

Dwudzieste sprawozdanie Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Trzemesznie z roku szkolnego 1858-59, Trzemeszno 1859.
http://www.genealogia.okiem.pl/powstanies/index.php?inne_pole=Ska%C5%82&str=5

Aleksy Szałkowski

Aleksy  Szałkowski (1843-1863).  Urodził się w Kędzierzynie k. Gniezna (?) 9 lipca 1843 roku.  W gimnazjum trzemeszeńskim uczył się od 1854 roku,  był prymusem szkolnym.   Z dziennika szkolengo z lat 1861/62 wynika, że był wówczas pierwszy rok w prymie, mieszkał na stancji na ul. Św. Jana u osoby o nazwisku Ciskowicz/ Cishowicz (?, niestety zapis nie jest zbyt czytelny). Zygmunt Kolumna opisał go w następujący sposób „był duszą całej miejscowej młodzieży, we wszystkich zawięzujących się kółkach stowarzyszeń obierany zawsze za przewodniczącego, pracownik na niwie literatury ojczystej, pisywał do kilku dzienników literackich.”  Należał do czołowych działaczy Towarzystwa Narodowego im. Tomasza Zana.  13 sierpnia 1861 roku został wybrany przełożonym pododdziału TN a 11 stycznia 1862 r. przewodniczącym. Przybrał pseudonim Jarosław.  Jego imię i nazwisko pojawia się w sprawozdaniach szkolnych, kiedy to podczas zakończenia roku szkolnego recytował poezję lub  przemawiał.  Tak było m.in. 19 sierpnia 1862 roku, gdy w imieniu uczniów szkoły żegnał abiturientów.

Wraz z Władysławem Chotkowskim był głównym organizatorem wyprawy gimnazjalistów do powstania styczniowego.  Pełnił rolę komisarza wojennego. Szczęśliwie i cało powrócił po bitwach pod Dobrosołowem i Mieczownicą do Trzemeszna.  17 kwietnia 1863 roku sąd w Trzemesznie skazał go na 4 tygodnie więzienia.  Tego samego dnia miał uciec do zaboru rosyjskiego by dalej walczyć w powstaniu.  Wziął udział w kilku potyczkach i bitwach.  Zginął 9 czerwca 1863 roku w bitwie pod Ignacewem.  Odniósł wówczas ciężkie rany, zmarł  wieczorem w ciężkich męczarniach.  Wg innej wersji miał być śmiertelnie ranny pod Ruszkowem ( w pobliżu Ignacewa).

Dziennik Poznański 17.06.1863

Dziennik Poznański 04.07.1863

Maciej Adamski

Źródła:

W. Chotkowski, Wyprawa trzemeszeńska, Poznań 1913.

M. Paluszkiewicz, Słownik członków tajnych towarzystw samokształceniowych młodziezy gimnazjalnej na terenie b. W. Księstwa Poznanskiego za czasów zaboru pruskiego do 1918 r., maszynopis, archiwum Zespołu Szkól Gimnazjum i Liceum im. M. Kosmowskiego w Trzemesznie

M. Paluszkiewicz, Odkrycie trzemeszeńskie[w] Znak nr 259, styczeń  1976.

Dwudzieste i trzecie sprawozdanie Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Trzemesznie z roku szkolnego 1861-1862, Trzemeszno 1862.

Z. Kolumna, Pamiątka dla rodzin polskich, T.II, Krakó 1868. s.267.

Aleksander Herbst

Aleksander Herbst (1840-1863).  Urodził się 27 lutego 1840 roku w Wągrowcu.  W Trzemesznie pobierał nauki od 1857 roku.  Z dziennika szkolnego z roku 1861/62 wynika, że mieszkał na stancji na Nowym Mieście (czyli obecnie okolice pl. Powstańców).  Należał do Towarzystwa Narodowego Tomasza Zana.  Pełnił m.in. funkcję przełożonego oddziału.  Nie uczestniczył w wyprawie gimnazjalistów                  do powstania styczniowego.  Zapewne powodem była matura, którą zdawał na przełomie lutego i marca.  17 kwietnia 1863 roku sąd w Trzemesznie wymierzył mu 3 dni więzienia (za udział TN).  Wiosną wyruszył do Królestwa Polskiego.  Zginął z ran odniesionych w bitwie pod Nową Wsią 26 kwietnia 1863 roku.       W szkole zachował sie komplet jego prac maturalnych.

Zdjęcie pochodzi z pamiętnika przekazanego do Izby Tradycji Szkoły w Zespole Szkół Gimnazjum i Liceum w Trzemesznie.  Autorem pamiętnika był Antoni Tyrankiewicz, uczeń szkoły w latach 50-tych XIX w.  Pamiętnik napisał w 1911 roku, zgromadził w nim m.in. wycinki z ówczesnej prasy dotyczące naszej Szkoły.

Dziennik Poznański 26.061863

Wacław Zaremba

Wacław Zaremba (1845-1904).   Urodził się w Sadach koło Poznania 3 kwietnia 1845 roku.  Nauki pobierał najpierw w gimnazjum w Lesznie a od 1857 roku był uczniem trzemeszeńskiego gimnazjum.  Należał do aktywnych członków Towarzystwa Narodowego Tomasza Zana, które działało w trzemeszeńskiej szkole.   Nosił pseudonim Izasław.  Z zachowanego dziennika z roku szkolnego 1861/62 wynika, że mieszkał w Trzemesznie na stancji u niejakiego Szymańskiego  przy rynku.   Sprawozdanie szkolne za rok szkolny 1861/62 podaje, ze 19 sierpnia 1862 roku podczas uroczystości zakończenia roku szkolnego  jako uczeń wyższej sekundy deklamował „ Corneille, Cinna, Akt IV. sc. 3.”

28 lutego 1863  będą uczniem prymy wraz z grupą młodzieży wyruszył do powstania styczniowego - w 1903 roku opublikowane zostały jego wspomnienia z tego czasu pt. „Wyprawa Garczyńskiego i więzienie pruskie”.    Gdy gimnazjaliści przybyli  w okolice Ruchocina Zarembę skierowano do oddziału konnicy. Jak pisał „rozdano nam zaraz lance a raczej świeżo ostrugane dość ciężkie drągi, grotami żelaznymi na końcach opatrzone (...) Za to każdy z nas umiał dobrze konno jeździć, bo owych 35 ludzi składało sie z synów obywatelskich, na wsi wychowanych, z ekonomów, pisarzy gospodarczych i dwóch lub trzech dawniejszych ułanów czy huzarów pruskich.”  Po bitwie pod Dobrosołowem i Mieczownicą przedarł się przez granicę - „Granice przekroczyliśmy o samym zachodzie, a w lesie ruchocińskim poschodziliśmy dopiero z koni, które zupełnie wyczerpane pokładły sie na ziemi, nie chcąc nawet dotknąć podanego im obroku.  Tutaj złożyliśmy broń, która miano zakopać lub przenieść w inne miejsce.”  Sam skierował się ku Ruchocinowi, gdzie schronił się u rządcy majątku. Gdy do wsi dotarli Prusacy uciekł w stronę lasu.  Został jednak pojmany- nie przyznał sie do udziału w powstaniu, lecz zdradziły go ostrogi.  W ten sposób trafił do pruskiego więzienia  w Witkowie, wraz z nim znaleźli się tam jego szkolni koledzy Michał Michalski i Paulus (nie znamy imienia).  Po dwóch tygodniach trafił do więzienia w Gnieźnie  Tam poważnie zachorował i  został wypuszczony po kilku tygodniach. „ Taczając się nieledwie skutkiem słabości dowlokłem się do hotelu Wnukowskiego, gdzie mnóstwo obywatelstwa ziemiańskiego było zgromadzonem- zaczęto mnie  się  wypytywać o rozmaite rzeczy, lecz P. Edmund Mikorski z Kruchowa, widząc mnie tak zniszczonego chorobą i osłabionego, wziął pod  swoją opiekę i za jego staraniem do domu rodzinnego sie dostałem.  Tutaj do reszty choroba mnie zmogła przykuwając na dwa przeszło miesiące do łoża”. 

Dziennik Poznański 16.03.1904

Jak podaje M. Paluszkiewicz 17 kwietnia 1863 roku sąd w Trzemesznie wymierzył Zarembie 3 dni więzienia.  Wg tegoż autora Wacław Zaremba w 1864 roku zdał maturę we Wrocławiu. Następnie studiował medycynę we Wrocławiu (1865-67), Wurtzburgu i w 1869 uzyskał stopień doktora w Berlinie.  W czasie studiów we Wrocławiu należał do Towarzystwa Literacko- Słowiańskiego.   Później pełnił praktykę lekarską. Zmarł 13 marca 1904 roku w Krakowie, jego grób znajduje się na cmentarzu  Rakowickim (kw. VII, gr. rodz.).

Maciej Adamski 

Żródła:

W. Zaremba, Wyprawa Garczyńskiego i więzienie pruskie [w] W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863-1903, Lwów 1903, s.526-537.

M. Paluszkiewicz, Słownik członków tajnych towarzystw samokształceniowych młodziezy gimnazjalnej na terenie b. W. Księstwa Poznanskiego za czasów zaboru pruskiego do 1918 r., maszynopis, archiwum Zespołu Szkól Gimnazjum i Liceum im. M. Kosmowskiego w Trzemesznie

Dwudzieste i trzecie sprawozdanie Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Trzemesznie z roku szkolnego 1861-1862, Trzemeszno 1862.